Η ζωή μας είναι συνεχώς δεκτική στην πληροφορία και επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από την οικογένεια, τις σπουδές μας, το επάγγελμα που διαλέγουμε, το περιβάλλον, τον τρόπο ζωής που διαμορφώνουμε και τις αξίες που υιοθετούμε.
Οι επιλογές αυτές επηρεάζονται και διαμορφώνονται από τον κοινωνικό ρόλο του φύλου, δηλαδή τρόπους συμπεριφοράς που προδιαγράφει, για τους άνδρες και τις γυναίκες, μια κοινωνία σε μια δεδομένη χρονική περίοδο.
Ωστόσο, οι περισσότεροι ερευνητές συμφωνούν ότι η διαμόρφωση ταυτότητας του φύλου είναι μια διαδικασία που εξαρτάται από μια ποικιλία παραγόντων και παραμέτρων:
- Βιολογικοί, ορμονικοί, γενετικοί παράγοντες.
- Η ανατομία των γεννητικών οργάνων.
- Λειτουργίες μάθησης.
- Η καταχώριση σε κάποιο φύλο κατά την ανατροφή.
Οι έρευνες σε σχέση με τη διαμόρφωση του κοινωνικού ρόλου του φύλου επηρεάζονται και διαφοροποιούνται από τις διαφορετικές απόψεις και στάσεις της κοινωνίας για τον κοινωνικό ρόλο του φύλου. Για παράδειγμα, σε προηγούμενες δεκαετίες ο αυστηρός διαχωρισμός μεταξύ των δύο φύλων θεωρούνταν από τους περισσότερους ψυχολόγους, εκπαιδευτικούς και γονείς ένας αδιαπραγμάτευτος στόχος για την ομαλή κοινωνικοποίηση του παιδιού.
Ετσι, οι γυναίκες μάθαιναν δεξιότητες και τέχνες για να ανταποκριθούν στους ρόλους της νοικοκυράς, ενώ οι άνδρες διαπαιδαγωγούνταν ώστε να παίξουν τον ρόλο του νοικοκύρη. Ο στόχος αυτής της κοινωνικοποίησης αμφισβητήθηκε, κυρίως διότι η διαμόρφωση του κοινωνικού ρόλου του φύλου θεωρείται μέσον διάκρισης σε βάρος των γυναικών και περιοριστικός παράγοντας στην ανάπτυξη τόσο για τους άνδρες όσο και για τις γυναίκες. Σκέψεις και κουβέντες ανάμεσα σε γονείς και συγγενείς για το φύλο του παιδιού αρχίζουν από νωρίς.
Πεποιθήσεις
Οι προσδοκίες και οι επιθυμίες, συνειδητές και ασυνείδητες, των γονιών για το φύλο του παιδιού τους, η σχέση των γονιών με το δικό τους περιβάλλον και με το αντίθετο φύλο, οι προβληματισμοί και οι πεποιθήσεις τους για τη θηλυκότητα και την αρρενωπότητα παίζουν ουσιαστικό ρόλο στη διαμόρφωση της ταυτότητας φύλου του παιδιού.
Η σχέση του κάθε γονιού με τον δικό του πατέρα και τη δική του μητέρα, οι αντίστοιχες δικές τους ταυτίσεις και τα βιώματα, καθώς και η σχέση των γονιών μεταξύ τους είναι μεγάλης σημασίας. Το παιδί λειτουργεί σαν δέκτης μαζικών προβολών από το πρώιμο περιβάλλον του και μετατρέπει τα παραπάνω ερεθίσματα σε σημαίνουσες εμπειρίες, γύρω από τις οποίες οργανώνει την αίσθηση του εαυτού του και του φύλου του.
Η ταυτότητα του φύλου διαμορφώνεται μέσω των επιρροών από την οικογένεια, την κοινωνία και τα υπόλοιπα παιδιά. Σε αυτήν τη χρονική περίοδο το παιδί αρχίζει να δραστηριοποιείται κοινωνικά με συνομηλίκους του ίδιου φύλου, παγιώνοντας την ταυτότητα του φύλου μέσω αυτής της διαδικασίας (Beal, 1994).
Τα παιδιά μιμούνται τον γονέα του ίδιου φύλου
Σύμφωνα με τον ψυχολόγο Mischel, τα παιδιά μιμούνται με μεγαλύτερη επιτυχία μοντέλα που ανήκουν στο ίδιο φύλο μ’ αυτά, έχουν εξουσία και τους προσφέρουν τη φροντίδα τους. Σύμφωνα με αυτές τις προδιαγραφές, ο γονιός του ίδιου φύλου με το παιδί είναι το πιο αποτελεσματικό πρόσωπο για να επηρεάσει τη συμπεριφορά του. Το καθημερινό περιβάλλον θυμίζει στο παιδί διαρκώς ότι είναι αγόρι ή κορίτσι και το ενισχύει, αντίστοιχα, να ασχολείται με ανδρικά ή γυναικεία πράγματα.
Σύμφωνα με τους ειδικούς, τα αγόρια ενδιαφέρονται πολύ περισσότερο απ’ ό,τι τα κορίτσια να παίζουν τον ρόλο που ταιριάζει στο φύλο τους. Μιμούνται με μεγαλύτερη συνέπεια άτομα του ίδιου φύλου και απορρίπτουν κάθε συμπεριφορά που συνδέεται με το αντίθετο φύλο. Οταν ένα αγόρι μιμείται το ανδρικό πρότυπο, χαίρει μεγαλύτερης κοινωνικής αποδοχής, τόσο από τους μεγάλους όσο και από τους συνομηλίκους του. Η διαδικασία απόκτησης της ταυτότητας φύλου στα παιδιά εξαρτάται λιγότερο από βιολογικούς και περισσότερο από κοινωνικούς και ψυχολογικούς παράγοντες
Η επιστημονική βιβλιογραφία αναφέρει ότι η ταυτότητα φύλου έχει θεωρηθεί, είτε ως αποκλειστικά δημιουργία του περιβάλλοντος (Lev 2004, Dozier 2005) είτε ως απευθείας απόρροια του ανατομικού φύλου (sex) και άλλων βιολογικών παραγόντων.
Συμπέρασμα
Σήμερα είναι γενικά αποδεκτό ότι η ταυτότητα φύλου δεν εξαρτάται μόνο από το ανατομικό φύλο και τον γενετικό του εξοπλισμό, αλλά σμιλεύεται από τους πρωταρχικούς κηδεμόνες του παιδιού, ως εκπρόσωποι κοινωνικής προέλευσης στερεοτύπων αλλά και προσωπικών πεποιθήσεων και επιθυμιών σε η αυτονομία και οι αντικειμενοτρόπες σχέσεις με τους άλλους, καθώς και η ενεργοποίηση των ενδοψυχικών συγκρούσεων σύμφωνα με την ψυχαναλυτική θεωρία, υφαίνουν έναν πολύχρωμο και πολυποίκιλο καμβά που δίνει σχήμα στην προσωπικότητα και βιολογικά ορίζει την οντότητα και την επιλογή σεξουαλικής ταυτότητας.
MSc Κλινική Ψυχοπαθολόγος -
Ψυχοθεραπεύτρια
Universite Paris VIII - St. Denis - Vincennes, France
www.michalopoulou.gr
www.facebook.com/
Σοφία Π. Μιχαλοπούλου