Η συνήθεια να εμφανίζονται οι ηγέτες δημόσια μόνο σε καλά προστατευμένες συνθήκες και με τρόπο που να δίνει μια πλασματική εικόνα, κρατάει από πολύ παλιά.
Το 1787 όταν η Μεγάλη Αικατερίνη επισκέφτηκε την Κριμαία, ο κυβερνήτης της περιοχής Γκριγκόρι Ποτέμκιν, πρώην εραστής της, για να εντυπωσιάσει αυτήν αλλά και τους ξένους πρέσβεις που τη συνόδευαν για το πόσο καλά πήγαιναν τα πράγματα, έφτιαξε τα περίφημα «χωριά Ποτέμκιν».
Επρόκειτο για ένα είδος λυόμενου σκηνικού που στηνόταν εύκολα όπου έφτανε η Αυτοκράτειρα και η συνοδεία της, ενώ Ρώσοι στρατιώτες παρίσταναν τους χωρικούς. Μόλις απομακρυνόταν η αυτοκρατορική κουστωδία, το σκηνικό διαλυόταν.
Η έκφραση «χωριά Ποτέμκιν» έκτοτε έμεινε στην ιστορία για το πώς μπορεί να διαμορφώνεται μια «προστατευμένη» και παραπλανητική εικόνα στα μάτια των εκάστοτε ηγετών.
Διάφορα ιστορικά ανέκδοτα αναφέρουν ότι με ανάλογο τρόπο παρουσιαζόταν συχνά προς την ηγεσία μια εξωραϊσμένη εικόνα της πραγματικότητας και στα χρόνια του «υπαρκτού σοσιαλισμού». Αντίστοιχα, οι εποχές εκείνες έμειναν στη συλλογική μνήμη και για τους πολλούς τρόπους με τους οποίους παρουσιαζόταν και προς τους πολίτες μια εικόνα που καμιά σχέση δεν είχε με την πραγματικότητα.
Σε τελική ανάλυση, με τα μέσα ενημέρωσης να είναι μόνο κρατικά, κάτι τέτοιο δεν ήταν πολύ δύσκολο.
Βέβαια, σε ορισμένες περιπτώσεις αυτό έπαιρνε ιδιαίτερα οδυνηρές μορφές. Η αρχική απόφαση να μην υπάρξει άμεση ενημέρωση για το ατύχημα στο πυρηνικό εργοστάσιο του Τσερνόμπιλ, είχε ως αποτέλεσμα ακόμη μεγαλύτερη υποχώρηση της εμπιστοσύνης των πολιτών στο σοβιετικό καθεστώς, έστω και εάν τελικά ο Γκορμπατσόφ κατάφερε να εξασφαλίσει ότι θα ενημερωνόταν ο λαός για το τι έγινε.
Το πρόβλημα είναι ότι παρότι ο «υπαρκτός σοσιαλισμός» έχει καταρρεύσει προ πολλού, κάποιοι θέλουν να μιμούνται τις επικοινωνιακές μεθόδους του.
Η σημερινή επίσκεψη του πρωθυπουργού στις «πληγείσες περιοχές», νωρίς το πρωί, με ελάχιστους κατοίκους στην περιοχή, με αυστηρά επιλεγμένη συνοδεία, με τους εκπροσώπους των σωμάτων ασφαλείας να στέκονται κλαρίνο, με τον πρωθυπουργό να προσπαθεί διαρκώς να δείξει ενδιαφέρον και γνώση του αντικειμένου, με την επίσκεψη, κατά παρέκκλιση κάθε πρωτοκόλλου ενημέρωσης να μην έχει κοινοποιηθεί εγκαίρως ούτε καν στους διαπιστευμένους δημοσιογράφους και την κάλυψη να έχει αναλάβει αποκλειστικά κάμερα του κρατικού καναλιού, ήρθε να θυμίσει κάτι από «υπαρκτό σοσιαλισμό».
Μπορεί να μην του έφτιαξαν «χωριά Ποτέμκιν», αλλά εξασφάλισαν ότι δεν θα ερχόταν και αντιμέτωπος με την οργή του κόσμου για την πρωτοφανή διάλυση της κρατικής μηχανής κατά τη διάρκεια μιας κρίσιμης φυσικής καταστροφής.
Όπως και εξασφάλισαν ότι δεν ήταν υποχρεωμένος ο πρωθυπουργός να απαντήσει στις «ενοχλητικές» ερωτήσεις των δημοσιογράφων για τις κυβερνητικές ευθύνες και τα λάθη που οδήγησαν σε μια τόσο τραγική απώλεια ανθρώπινων ζωών.
Αυτή η διπλή περιφρόνηση και του Τύπου και του λαού έρχεται να συμπληρώσει την εικόνα μιας κυβέρνηση εμμονικά προσηλωμένης στις καρέκλες και στα προνόμια της εξουσίας που το μόνο που τη νοιάζει είναι να μη χαλάσει η εικόνα της και να κερδίσει λίγο χρόνο ακόμη.
Μια κυβέρνηση που παραβλέπει ότι ουσία της δημοκρατίας είναι να ακούν οι κυβερνώντες τις διαμαρτυρίες του πλήθους όπως και να απολογούνται ενώπιον των ερωτημάτων του Τύπου. Να εισπράττουν κόστος για τις επιλογές τους, να απαντούν για τα λάθη και τις ανεπάρκειές τους, να δίνουν διευκρινίσεις για το πώς πρόκειται να απαντήσουν σε προκλήσεις και να επιλύσουν προβλήματα.
Αντ’ αυτού η κυβέρνηση επιλέγει να στήνει επικοινωνιακά σόου όπου υποκρίνεται ότι «δεν ήξερε ότι υπήρχαν νεκροί», να διακινεί fake news για «οργανωμένα σχέδια αποσταθεροποίησης» και «ασύμμετρα φαινόμενα», και υποκρίνεται ότι «αναλαμβάνει την ευθύνη» την ώρα που δεν παραδέχεται ούτε ένα λάθος.-
Αυτό, όμως, που αγνοεί η κυβέρνηση είναι πως όταν οι πολιτικοί επιλέγουν να πολιτεύονται με «χωριά Ποτέμκιν» και με στημένες «επαφές με την κοινωνία», όπως κατά καιρούς έκαναν και οι εκπρόσωποι του υπαρκτού, τότε όχι μόνο δεν σέβονται τον λαό και τις ανάγκες του αλλά κινδυνεύουν και να αποκοπούν από την πραγματικότητα. Και να μην καταλάβουν πόσο έχει αλλάξει ο άνεμος.
Η ιστορία λέει πως όταν ο Νικολάε Τσαουσέσκου βγήκε στις 21 Δεκεμβρίου 1989 να μιλήσει στο πλήθος για τα επιτεύγματά του, στην αρχή δεν μπορούσε να καταλάβει γιατί βρέθηκε να δέχεται τόσο έντονες αποδοκιμασίες αντί για επευφημίες. 4 μέρες αργότερα έπεφτε νεκρός από τις σφαίρες του εκτελεστικού αποσπάσματος.