Επιμένουμε στο δρομολόγιό μας στους Βαλκανικούς πολέμους και μεταφερόμαστε πάραυτα στην Πρέβεζα. Τρεις δρόμοι, όλοι κι όλοι, και οι τρεις στενοί πολύ.
Τόσο στενοί, ώστε δεν μπορούν να περάσουν δύο αυτοκίνητα, το ένα δίπλα στο άλλο. Εκεί ο Αμερικανός εθελοντής Τόμας Χάτσισον, ταξίαρχος της Φρουράς του Τενεσσύ, συναντά συνεργείο αυτοκινήτων μέσα σε τζαμί, ένδειξη για τη σημασία της αυτοκίνησης στους Βαλκανικούς και τα πρώιμα στάδιά της, αλλά και για το μετέωρο βήμα του ελληνικού μοντερνισμού.
Η παράδοση στεγάζει την καινοτομία, οι δύο συνομιλούν σε όλο τον ελληνικό Μεσοπόλεμο.
Οι μετανάστες από τις ΗΠΑ, εξάλλου, ενθουσιωδώς κατατάσσονται στον ελληνικό στρατό στη διάρκεια των Βαλκανικών. Συναριθμούνται σε 50.000, έτσι ώστε, ενώ η επιστράτευση του 1912 απέδωσε πιθανόν 120.000 άνδρες, ο αριθμός των επιστράτων στην πράξη διπλασιάζεται. Στις 31 Δεκεμβρίου του 1912, λόγου χάριν, 240.000 άνθρωποι μισθοδοτούνται ως στρατιώτες.
Πολλοί μετανάστες από τις ΗΠΑ μεταφέρουν τις γνώσεις τους σε σχέση με το αυτοκίνητο και τα παρακολουθήματά του, υπηρετούν ως οδηγοί ή και μηχανικοί. Έτσι, στα πρώτα της βήματα η ελληνική αυτοκίνηση μπολιάζεται με μια δόση κοσμοπολιτισμού. Το αυτοκίνητο, εξέχων πρόσημο του μοντερνισμού, αναπαυτικά, σιγά σιγά, εγκαθίσταται στο συλλογικό φαντασιακό, επισκευάζεται μέσα σε τζαμί από μηχανικούς που έρχονται από τις ΗΠΑ. Εκβάλλει, έτσι, ύστερα από τους Βαλκανικούς δυναμικά στον ελληνικό κοινωνικό σχηματισμό, σε διαρκή συνομιλία με ένα άλλο πρόσημο του μοντερνισμού, το αεροπλάνο.
Ο Αμερικανός εθελοντής μας και οι συνοδίτες τους παίρνουν διαταγή να προχωρήσουν από την Πρέβεζα στη Φιλιππιάδα. Επιβαίνουν σε αυτοκίνητο που οδηγεί ο αεροπόρος, υπολοχαγός Δημήτριος Καμπέρος. Ο τελευταίος είχε σπουδάσει στη Σχολή Φαρμάν στη Γαλλία. Εκείνη την εποχή η Γαλλία δεν πρωτοστατούσε μόνο στην Αεροπορία, αλλά και στην αυτοκίνηση (η Μεγάλη Βρετανία ανέλαβε τα ηνία μετά το 1932).
Το αυτοκίνητο και το αεροπλάνο συνιστούν εμβλήματα της προόδου και της ταχύτητας, μέσα κατάκτησης του χώρου σε γη και αέρα, σε μια περίοδο που ήδη η Ευρώπη τρέχει με όλο και ταχύτερους ρυθμούς τεχνολογικής ανάπτυξης.
Έτσι, ο μοντερνισμός κοσμοπολιτικά ενδυναμωμένος εισβάλλει και σε τζαμί. Στόχος, η κατάκτηση του χώρου, η νίκη.
Ηλίας Καφάογλου