Μέχρι το 2030, η Αλβανία φιλοδοξεί να γίνει η πρώτη χώρα παγκοσμίως που θα καταργήσει πλήρως τα μετρητά. Το φιλόδοξο σχέδιο του πρωθυπουργού Έντι Ράμα, αν και καινοτόμο, έχει ήδη προκαλέσει έντονη συζήτηση και αντιδράσεις στην αλβανική κοινωνία, που παραμένει βαθιά προσκολλημένη στην οικονομία του φυσικού χρήματος.
Η «γκρίζα» οικονομία ως αφετηρία
Η κίνηση αυτή βασίζεται στην ανάγκη περιορισμού της παραοικονομίας, η οποία εκτιμάται πως αντιστοιχεί σε 29% έως 50% του ΑΕΠ της χώρας. Μεγάλο μέρος των συναλλαγών πραγματοποιείται εκτός επίσημου πλαισίου, γεγονός που στερεί φορολογικά έσοδα από το κράτος και ευνοεί τον αθέμιτο ανταγωνισμό.
Όπως εξηγεί ο καθηγητής Οικονομικών Selami Xhepa, η κατάργηση των μετρητών αποτελεί «απόλυτη προτεραιότητα για χώρες με υψηλή παρατυπία και παράνομο χρήμα στο σύστημα».
Η κοινωνία δεν είναι έτοιμη
Η Αλβανία, ωστόσο, απέχει πολύ από το να είναι μια ώριμη ψηφιακή οικονομία. Η πλειονότητα των πολιτών δεν εμπιστεύεται τις τράπεζες, και σύμφωνα με στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας, λιγότεροι από τους μισούς διαθέτουν τραπεζικό λογαριασμό. Επιπλέον, μόνο το 34% των πολιτών δηλώνει εμπιστοσύνη στο τραπεζικό σύστημα.
Η χρήση μετρητών είναι γενικευμένη, ακόμα και σε τουριστικές περιοχές. Πληρωμές με κάρτες συχνά δεν γίνονται δεκτές, ενώ πολλές επιχειρήσεις λειτουργούν αποκλειστικά με μετρητά για να αποφύγουν φόρους και τραπεζικές χρεώσεις.
Η βαριά σκιά του παρελθόντος
Η δυσπιστία των Αλβανών προς το τραπεζικό σύστημα έχει βαθιές ιστορικές ρίζες. Στα τέλη της δεκαετίας του ’90, η χώρα βίωσε την κατάρρευση των πυραμιδικών «επενδυτικών» σχημάτων, που στοίχισε τη ζωή σε 2.000 ανθρώπους και προκάλεσε απώλειες ύψους 1,2 δισ. δολαρίων — το μισό ΑΕΠ της εποχής. Το σοκ εκείνο, ακόμα και σήμερα, καθορίζει τη συμπεριφορά των πολιτών απέναντι στις τράπεζες.
Τραπεζικές χρεώσεις και «αόρατοι» περιορισμοί
Η υψηλή χρέωση των τραπεζικών υπηρεσιών αποτελεί επίσης τροχοπέδη. Μια εγχώρια μεταφορά μπορεί να κοστίσει έως και 50 ευρώ, ενώ οι πληρωμές με κάρτα υπόκεινται σε προμήθειες έως 3,5%. Οι επιχειρηματίες αποφεύγουν τις ηλεκτρονικές πληρωμές όχι μόνο για λόγους κόστους, αλλά και για να παραμείνουν αόρατοι στην εφορία.
Το σχέδιο της κυβέρνησης: SEPA, όρια και άμεσες πληρωμές
Το σχέδιο του Ράμα περιλαμβάνει:
Σταδιακή εφαρμογή ορίων στις συναλλαγές με μετρητά
Ένταξη στο ευρωπαϊκό σύστημα πληρωμών SEPA έως τον Οκτώβριο του 2025
Υιοθέτηση άμεσων ψηφιακών πληρωμών μέσω εγχώριας ή ευρωπαϊκής πλατφόρμας
Η Αλβανική Ένωση Τραπεζών εργάζεται ήδη σε συνεργασία με τις αρχές για τη σύνταξη σχεδίου μετάβασης.
Πολιτικές αντιδράσεις και κριτική
Η αντιπολίτευση χαρακτηρίζει το σχέδιο απειλή για την προσωπική ελευθερία και πολιτικό αντιπερισπασμό. Ο Genc Pollo, συνιδρυτής του Δημοκρατικού Κόμματος, δήλωσε ότι η κατάργηση των μετρητών δεν θα περιορίσει το ξέπλυμα χρήματος. Ο βουλευτής Erald Kapri υποστήριξε ότι πρόκειται για ένα ακόμη επικοινωνιακό κόλπο του Ράμα για να αποσπάσει την προσοχή από τη διαφθορά και την ακρίβεια.
Ένα μέλλον χωρίς μετρητά, με πολλά «αν»
Χώρες όπως η Σουηδία και η Εσθονία πλησιάζουν το μοντέλο μιας πλήρως ψηφιακής οικονομίας. Όμως η Αλβανία βρίσκεται σε εντελώς διαφορετικό σημείο. Η επιτυχία της μετάβασης εξαρτάται από την ανάπτυξη προσβάσιμων, φθηνών και αξιόπιστων ψηφιακών υποδομών, ίσως και από την υιοθέτηση ψηφιακού νομίσματος κεντρικής τράπεζας.
Η Τράπεζα της Αλβανίας έχει διερευνήσει σενάρια ψηφιακών νομισμάτων και stablecoins, αλλά μέχρι στιγμής δεν υπάρχει επίσημος οδικός χάρτης.
Χωρίς επαρκή σχεδιασμό, διαβούλευση με την κοινωνία και βελτίωση των ψηφιακών υπηρεσιών, η φιλοδοξία για μια Αλβανία χωρίς μετρητά κινδυνεύει να παραμείνει… μόνο στα χαρτιά.
Διαβάστε ακόμα: Τρόμος σε πτήση της United Airlines: Το μήνυμα του πιλότου στα 10.000 πόδια. Mayday. Βίντεο