Οι «καλές» μεταλλάξεις που μπορεί να μας προστατεύσουν από τον καρκίνο
Στη συλλογική μας συνείδηση, ο καρκίνος θεωρείται μια νόσος που ξεκινά όταν ένα υγιές κύτταρο μεταλλάσσεται και αποκτά την ικανότητα να πολλαπλασιάζεται ανεξέλεγκτα. Σχηματίζεται όγκος, κύτταρα αποκολλώνται και η ασθένεια εξαπλώνεται. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, οι επιστήμονες έχουν φέρει στο φως μια ανατρεπτική αλήθεια: οι λεγόμενες «καρκινογόνες μεταλλάξεις» δεν είναι προνόμιο μόνο των όγκων αλλά εντοπίζονται μαζικά και σε υγιείς ιστούς.
Σύμφωνα με το Economist, σχεδόν το 25% των κυττάρων του δέρματος φέρει τέτοιες μεταλλάξεις, ενώ στη μέση ηλικία πάνω από το 50% του οισοφάγου και περίπου το 10% της επένδυσης του στομάχου είναι γεμάτα με κύτταρα που θεωρητικά θα μπορούσαν να εξελιχθούν σε καρκινικά. Παρόμοια ευρήματα υπάρχουν και σε παχύ έντερο, πνεύμονες και ωοθήκες.
Το παράδοξο; Τα περισσότερα από αυτά τα κύτταρα δεν εξελίσσονται ποτέ σε καρκίνο. Η απάντηση φαίνεται να βρίσκεται στους... γείτονές τους: υγιή κύτταρα με «ευεργετικές» μεταλλάξεις που τα κρατούν υπό έλεγχο.
Ο «πόλεμος» των κυττάρων
Οι ιστοί μας δεν είναι στατικοί – ζουν μέσα από έναν συνεχή ανταγωνισμό. Σε όργανα όπως το δέρμα, ο οισοφάγος και το στομάχι, τα πιο προσαρμοστικά κύτταρα εκτοπίζουν τα υπόλοιπα. Έτσι, ακόμα και κύτταρα με επικίνδυνες μεταλλάξεις μπορεί να παραγκωνιστούν ή να εκτοπιστούν από κύτταρα με «καλές» αλλαγές στο DNA τους.
Σε πειράματα με ποντίκια, μάλιστα, αποδείχθηκε ότι υγιή κύτταρα με συγκεκριμένες μεταλλάξεις κατάφεραν να εκτοπίσουν μικροσκοπικούς όγκους, μεγέθους κάτω από 100 κύτταρα. Το φαινόμενο αυτό φαίνεται να λειτουργεί σαν ένας αόρατος μηχανισμός άμυνας που μπορεί να κρατήσει για χρόνια.
Η μετφορμίνη στο προσκήνιο
Ένα από τα πιο συχνά εμπλεκόμενα γονίδια είναι το PIK3CA, που ρυθμίζει την ανάπτυξη των κυττάρων. Ερευνητές του Wellcome Sanger Institute ανακάλυψαν πως τα κύτταρα με αυτή τη μετάλλαξη έχουν μεταβολικά πλεονεκτήματα. Το ενδιαφέρον στοιχείο; Η μετφορμίνη, ένα κοινό φάρμακο για τον διαβήτη, μιμείται αυτά τα πλεονεκτήματα στα υγιή κύτταρα.
Σε μελέτη που δημοσιεύτηκε τον Αύγουστο του 2024 στο Nature Genetics, η ομάδα του Phil Jones έδειξε ότι τα κύτταρα του οισοφάγου που «βοηθήθηκαν» με μετφορμίνη μπόρεσαν να σταματήσουν την εξάπλωση των επικίνδυνων.
Αντίθετα, μια διατροφή πλούσια σε λιπαρά ενίσχυσε τα καρκινογόνα κύτταρα, τα οποία ήταν μάλιστα περισσότερα σε παχύσαρκα άτομα. Έτσι, η μάχη ενάντια στην παχυσαρκία φαίνεται να έχει και έναν επιπλέον σύμμαχο: τη μείωση του κινδύνου για καρκίνο του οισοφάγου.
Ο ρόλος της φλεγμονής
Το ερώτημα παραμένει: τι κάνει τελικά ένα «ύποπτο» κύτταρο να μετατραπεί σε καρκινικό; Η απάντηση βρίσκεται στο περιβάλλον του. Η χρόνια φλεγμονή φαίνεται να είναι ο μεγάλος εχθρός.
Παράγοντες όπως η ατμοσφαιρική ρύπανση, η υπεριώδης ακτινοβολία, η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση και χρόνιες βακτηριακές λοιμώξεις μπορούν να δημιουργήσουν ένα έδαφος όπου τα «κακά» κύτταρα αποκτούν πλεονέκτημα.
Τι σημαίνει αυτό για εμάς;
Η νέα γνώση δεν αλλάζει μόνο τον τρόπο που βλέπουμε τον καρκίνο, αλλά ανοίγει και μια εντελώς διαφορετική στρατηγική πρόληψης: αντί να καταστρέφουμε τα καρκινικά κύτταρα, μπορούμε να ενισχύουμε τα υγιή ώστε να παραμένουν κυρίαρχα.
Αν σκεφτεί κανείς ότι ένα κοινό φάρμακο όπως η μετφορμίνη μπορεί να προσφέρει τέτοια προστασία, καταλαβαίνει πως βρισκόμαστε μπροστά σε μια πιθανή επανάσταση στην πρόληψη.
Διαβάστε ακόμα: Γρίπη: Αυτοί είναι πιο γρήγοροι τρόποι ανάρρωσης σύμφωνα με τους ειδικούς