Το στρες και το άγχος λέμε συχνά ότι είναι ένα και το αυτό. Όμως, όπως αποδεικνύεται, η διαφορά τους είναι μεγάλη — και μπορεί να αποδειχθεί κρίσιμη για την ψυχική μας υγεία. Όπως εξηγούν οι ειδικοί, το να μάθουμε να τα ξεχωρίζουμε δεν είναι απλώς θέμα ορολογίας· είναι μια πράξη αυτοφροντίδας.
Τι είναι τελικά το στρες;
Σύμφωνα με την ψυχολόγο Τζούντιθ Μπεκ, το στρες εμφανίζεται όταν οι απαιτήσεις μιας κατάστασης ξεπερνούν τους πόρους μας.
Ένα deadline, μια οικογενειακή ένταση, ένα οικονομικό βάρος: όλα μπορούν να «ανάψουν» τον μηχανισμό άμυνας του σώματος, αυτόν της μάχης ή φυγής.
Η καρδιά επιταχύνει, οι μύες σφίγγουν, το μυαλό επικεντρώνεται στον κίνδυνο.
Και όσο δυσάρεστο κι αν ακούγεται, δεν είναι απαραίτητα κακό — σε λογική δόση μάς βοηθά να λειτουργούμε, να οργανωνόμαστε, να αποδίδουμε.
Το πρόβλημα ξεκινά όταν αυτή η κατάσταση παρατείνεται. Όταν το σώμα μένει εγκλωβισμένο σε «συναγερμό» περισσότερο απ’ όσο αντέχει.
Πού αρχίζει το άγχος;
Το άγχος, όπως το περιγράφει η θεραπεύτρια Νίνα Γουέστμπρουκ, δεν χρειάζεται εξωτερικό ερέθισμα.
Είναι η αγωνία που επιμένει ακόμη και όταν όλοι γύρω σου λένε «όλα είναι εντάξει».
Το νευρικό σύστημα μένει σε μόνιμη επιφυλακή, ο εγκέφαλος ψάχνει απειλές που δεν υπάρχουν, και το σώμα παράγει αδρεναλίνη χωρίς να υπάρχει προφανής λόγος.
Το αποτέλεσμα; Μια βαθιά εξάντληση —συναισθηματική, ψυχική, σωματική.
Η βασική διαφορά λοιπόν είναι ότι:
- το στρες έχει αιτία και τελειώνει με αυτήν
- το άγχος επιμένει χωρίς να χρειάζεται αφορμή
Και ναι, το παρατεταμένο στρες μπορεί εύκολα να εξελιχθεί σε άγχος.
Πώς τα αντιμετωπίζουμε;
Το πρώτο βήμα, όπως τονίζουν οι ειδικοί, είναι να δώσουμε όνομα σε αυτό που νιώθουμε.
Αν είναι στρες:
- οργανώνουμε καλύτερα τις υποχρεώσεις μας
- σπάμε μια δύσκολη δουλειά σε μικρά τμήματα
- ζητάμε βοήθεια
- δίνουμε στον εαυτό μας περιθώρια
Ακόμη και λίγα λεπτά βόλτας ή βαθιάς αναπνοής μπορούν να κάνουν διαφορά.
Αν είναι άγχος:
Εδώ χρειάζεται εσωτερική δουλειά.
Διαλογισμός, αναπνοές, σταθερό πρόγραμμα ύπνου, λιγότερη καφεΐνη — είναι τα βασικά εργαλεία για να χαλαρώσει το νευρικό σύστημα.
Και όταν το άγχος γίνεται χρόνιο;
Η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα αποτελεσματική.
Το πιο σημαντικό συμπέρασμα
Το σώμα μας μιλάει. Το ζήτημα είναι να ακούσουμε τι προσπαθεί να μας πει:
- Το στρες θέλει δράση.
- Το άγχος θέλει ηρεμία.
Και τα δύο, όμως, θέλουν προσοχή — όχι υποτίμηση.