Πενήντα δύο χρόνια μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου, οι τότε «νέοι και νέες της Πατησίων» βρίσκονται πια στην έβδομη και όγδοη δεκαετία της ζωής τους. Η γενιά που σημάδεψε την πτώση της δικτατορίας δεν ακολούθησε μία ενιαία πορεία: κάποιοι μπήκαν βαθιά στην κεντρική πολιτική σκηνή, άλλοι ξεχώρισαν στην επιστήμη και τον πολιτισμό, ενώ ορισμένοι επέλεξαν να μείνουν μακριά από κομματικούς μηχανισμούς, κρατώντας όμως ζωντανή τη δημόσια φωνή τους.
Στην 52η επέτειο της εξέγερσης, θυμόμαστε μερικούς από τους πιο χαρακτηριστικούς πρωταγωνιστές του Πολυτεχνείου και τις διαδρομές που χάραξαν μετά τη Χούντα.
Κώστας Λαλιώτης – Από τις διαπραγματεύσεις με τον στρατό στο «θείο βρέφος» του ΠΑΣΟΚ
Ο Κώστας Λαλιώτης υπήρξε ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα πρόσωπα του φοιτητικού κινήματος και κεντρικό στέλεχος της εξέγερσης. Τη νύχτα της εισβολής, ήταν ανάμεσα στους φοιτητές που διαπραγματεύονταν με τους στρατιωτικούς πριν το τανκ ρίξει την πύλη του Πολυτεχνείου.
Μετά την πτώση της Χούντας, βρέθηκε πολύ κοντά στον Ανδρέα Παπανδρέου και εξελίχθηκε σε έναν από τους βασικούς αρχιτέκτονες της οργανωτικής δομής του ΠΑΣΟΚ, κερδίζοντας το προσωνύμιο «θείο βρέφος». Για χρόνια προτιμούσε να μην είναι «μπροστά» εκλογικά, συμμετέχοντας στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας από την τελευταία θέση.
Στη συνέχεια ανέλαβε κρίσιμα κυβερνητικά πόστα, με πιο χαρακτηριστικό αυτό του υπουργού ΠΕΧΩΔΕ στην περίοδο των μεγάλων έργων για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004. Αν και σταδιακά αποσύρθηκε από τις πρώτης γραμμής κυβερνητικές θέσεις, δεν αποχώρησε από την πολιτική: συμμετέχει στα κομματικά όργανα, αρθρογραφεί και εξακολουθεί να θεωρείται ένας από τους «γκουρού» του ΠΑΣΟΚ.
Δημήτρης Παπαχρήστος – Η φωνή του ραδιοσταθμού που έμεινε ανένταχτη
Η φωνή του Δημήτρη Παπαχρήστου έχει χαραχτεί στη συλλογική μνήμη: «Αδέλφια μας στρατιώτες… είμαστε άοπλοι», λίγο πριν το τανκ εφορμήσει στην πύλη. Ο εθνικός ύμνος μέσα από τη συχνότητα του ραδιοσταθμού του Πολυτεχνείου παραμένει μέχρι σήμερα μια από τις πιο συγκλονιστικές στιγμές της εξέγερσης.
Μετά τη Μεταπολίτευση, ο Παπαχρήστος κράτησε πολιτικά θέση στον χώρο της Αριστεράς, χωρίς όμως να ενταχθεί σε κάποιο κόμμα. Ανέπτυξε πλούσια συγγραφική δραστηριότητα – ποιητικές συλλογές, διηγήματα, μυθιστορήματα, δοκίμια, θεατρικά έργα – ενώ ασχολήθηκε με το ραδιόφωνο και την παραγωγή τηλεοπτικών ντοκιμαντέρ.
Παρέμεινε πάντα ενεργός σχολιαστής της πολιτικής πραγματικότητας, την ίδια στιγμή που ο ίδιος δήλωνε ότι δεν πιστεύει στη «ταμπέλα» της «Γενιάς του Πολυτεχνείου», θεωρώντας ότι αδικεί την πολυπλοκότητα των ανθρώπων και των διαδρομών τους.
Μαρία Δαμανάκη – Η γυναικεία φωνή του Πολυτεχνείου και μία διαδρομή με πολλές στροφές
Η Μαρία Δαμανάκη είναι ίσως το πιο αναγνωρίσιμο πρόσωπο που ταυτίστηκε με τον ραδιοσταθμό του Πολυτεχνείου, ως η γυναικεία φωνή που καλούσε τον λαό σε αντίσταση.
Μετά τη Χούντα, εντάχθηκε στο ΚΚΕ και εξελέγη βουλευτής σε πολύ νεαρή ηλικία. Το 1989 αποχώρησε από το κόμμα και προσχώρησε στον Συνασπισμό, αναλαμβάνοντας μάλιστα την προεδρία του – σε μια περίοδο όμως που οι εκλογικές επιδόσεις του χώρου δεν ήταν καλές, με αποτέλεσμα ο Συνασπισμός να μείνει εκτός Βουλής και η ίδια να αποχωρήσει από την ηγεσία.
Αργότερα συντάχθηκε με το ΠΑΣΟΚ του Γιώργου Παπανδρέου, διετέλεσε βουλευτής και στη συνέχεια Ευρωπαία Επίτροπος Θαλάσσιας Πολιτικής και Αλιείας. Τα τελευταία χρόνια δεν έχει ενεργό ρόλο με την έννοια της ανάληψης συγκεκριμένων αξιωμάτων, όμως το όνομά της επανέρχεται συχνά σε προεκλογικά σενάρια. Παράλληλα εργάζεται ως στέλεχος και σύμβουλος μεγάλων εταιρειών και παρεμβαίνει δημοσίως σε κρίσιμα ζητήματα, όπως πρόσφατα με προτάσεις για κοινά θαλάσσια πάρκα με την Τουρκία.
Χρύσανθος Λαζαρίδης – Από τον «Ρήγα» και την ΕΦΕΕ στο πλευρό του Αντώνη Σαμαρά
Ο Χρύσανθος Λαζαρίδης ήταν μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής του Πολυτεχνείου, συνελήφθη, βασανίστηκε και παρέμεινε στη φυλακή μέχρι το καλοκαίρι του 1974. Παρότι ξεκίνησε από τον χώρο της Αριστεράς και της φοιτητικής οργάνωσης «Ρήγας Φεραίος», η μετέπειτα πορεία του διαφοροποιήθηκε αισθητά από πολλούς συντρόφους του.
Το 1980 έφυγε για σπουδές στην Αγγλία και στις ΗΠΑ, περίοδος κατά την οποία απομακρύνθηκε σταδιακά από την Αριστερά. Το 2012 εξελέγη βουλευτής Επικρατείας με τη Νέα Δημοκρατία και βρέθηκε στο στενό επιτελείο του Αντώνη Σαμαρά, συμμετέχοντας σε κρίσιμες διαπραγματεύσεις της μνημονιακής περιόδου.
Για την επέτειο του Πολυτεχνείου έχει δηλώσει ότι δεν συμφωνεί με τον τρόπο εορτασμού της, μιλώντας για «παρέλαση απόντων» και καταγγέλλοντας την οικειοποίηση της εξέγερσης από όσους, όπως λέει, δεν την ήθελαν τότε.
Μίμης Ανδρουλάκης – Από την ΚΝΕ και τον Χαρίλαο στα best seller και τα μικρόφωνα
Ο Μίμης Ανδρουλάκης, επίσης μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής, αποτελεί μια ιδιαίτερη μορφή της Αριστεράς. Εντάχθηκε στην Αντι-ΕΦΕΕ και στην ΚΝΕ, ενώ ως στέλεχος του ΚΚΕ υπήρξε στενός συνεργάτης του Χαρίλαου Φλωράκη.
Στα τέλη της δεκαετίας του ’80 μετακινήθηκε στον Συνασπισμό και στη συνέχεια στο ΠΑΣΟΚ, με τα ψηφοδέλτια του οποίου εξελέγη βουλευτής. Από τη δεκαετία του ’90 και μετά, στράφηκε έντονα στη συγγραφή: πολιτικά κείμενα και μυθιστορήματα, πολλά από τα οποία έγιναν best seller.
Για χρόνια είχε ραδιοφωνική εκπομπή, από όπου σχολίαζε την επικαιρότητα με το δικό του, συχνά αιχμηρό, ύφος. Σήμερα παρεμβαίνει πιο αραιά στα πολιτικά πράγματα, παραμένει όμως ένας από τους πιο αναγνωρίσιμους εκπροσώπους της «γενιάς του ’73».
Γιώργος Παυλάκης – Από το αυτοσχέδιο ιατρείο στην παγκόσμια επιστημονική κοινότητα
Λιγότερο γνωστός στο ευρύ κοινό για την πολιτική του δράση, αλλά με καθοριστική παρουσία στο Πολυτεχνείο, ο γιατρός και ερευνητής Γιώργος Παυλάκης ήταν υπεύθυνος για το ιατρείο που είχε στηθεί στο κτίριο της Αρχιτεκτονικής, όπου προσφέρονταν πρώτες βοήθειες στους τραυματισμένους φοιτητές.
Μετά την αποφοίτησή του από την Ιατρική Αθηνών, έφυγε για τις ΗΠΑ, όπου έκανε σημαντική καριέρα ως επικεφαλής του Τμήματος Ανθρωπίνων Ρετροϊών στο Εθνικό Ινστιτούτο Καρκίνου. Στην Ελλάδα συμμετείχε στο Ελληνικό Εθνικό Συμβούλιο Έρευνας και Τεχνολογίας.
Το όνομά του έγινε ιδιαίτερα γνωστό στη διάρκεια της πανδημίας του κορωνοϊού, όταν παρενέβαινε συχνά στον δημόσιο διάλογο με την ιδιότητα του ερευνητή για θέματα εμβολίων, ιών και δημόσιας υγείας.
Τώνια Μοροπούλου – Από την εξέγερση στην έδρα του Πολυτεχνείου
Η Τώνια Μοροπούλου ήταν η φοιτήτρια που διάβασε στους δημοσιογράφους την ανακοίνωση της Συντονιστικής Επιτροπής της κατάληψης. Σπούδασε στο ΕΜΠ και αργότερα έγινε καθηγήτρια στο τμήμα Χημικών Μηχανικών του Ιδρύματος, επιστρέφοντας στο ίδιο χώρο όπου κάποτε βρέθηκε ως εξεγερμένη φοιτήτρια.
Προερχόμενη από την Αριστερά, βρέθηκε τα τελευταία χρόνια πιο κοντά στη Νέα Δημοκρατία, καθώς ήταν υποψήφια βουλευτής το 2019 – υποψηφιότητα που τελικά ακυρώθηκε μετά από δημοσιεύματα για το θέμα της σύνταξης του πατέρα της.
Το επιστημονικό της έργο είναι εκτεταμένο, με αντικείμενο την προστασία μνημείων. Έχει εργαστεί σε σημαντικά έργα αποκατάστασης, από την Αγία Σοφία στην Κωνσταντινούπολη και τον Πανάγιο Τάφο στα Ιεροσόλυμα, μέχρι μνημεία της Βενετίας, της Μεγάλης Ελλάδας, του Λούξορ στην Αίγυπτο, μονές στο Άγιο Όρος και την Κρήτη, βυζαντινά μοναστήρια στα Βαλκάνια και ιστορικές πόλεις της Μεσογείου.
Πέπη Ρηγοπούλου – Το κορίτσι απέναντι στο τανκ και η διαδρομή στην ακαδημαϊκή έρευνα
Η εικόνα της Πέπης Ρηγοπούλου, σκαρφαλωμένη σε κολόνα δίπλα στην πύλη του Πολυτεχνείου τη στιγμή που το τανκ εισβάλλει, αποτελεί ένα από τα πιο εμβληματικά στιγμιότυπα της εξέγερσης. Τότε κινδύνευσε σοβαρά, αλλά τελικά γλίτωσε με τραύματα.
Στη συνέχεια ακολούθησε ακαδημαϊκή πορεία: έγινε διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών και ανέπτυξε πλούσιο συγγραφικό έργο γύρω από τον πολιτισμό, την τέχνη και την ψυχανάλυση.
Πολιτικά παρέμεινε στον χώρο της Αριστεράς, ενώ υπήρξε υποψήφια ευρωβουλευτής με τον ΣΥΡΙΖΑ, παραμένοντας ενεργή στον δημόσιο διάλογο.
Στέφανος Τζουμάκας – Από τη Συντονιστική Επιτροπή στα υπουργεία και τις εσωκομματικές μάχες
Ο Στέφανος Τζουμάκας ήταν ο άλλος βασικός διαπραγματευτής των φοιτητών, μαζί με τον Κώστα Λαλιώτη, τη νύχτα που το τανκ ετοιμαζόταν να εισβάλει στο Πολυτεχνείο. Μετά τη Χούντα είχε πλούσια διαδρομή στην πολιτική της Μεταπολίτευσης.
Υπήρξε γενικός γραμματέας και πρόεδρος της ΕΦΕΕ, ηγετικό στέλεχος του ΠΑΣΟΚ, εκλεγμένος βουλευτής από το 1981 για οκτώ διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις και υπουργός Γεωργίας και Εργασίας.
Χαρακτηριστικό της πορείας του είναι ότι δεν δίστασε να διεκδικήσει την ηγεσία: το 2012 έθεσε υποψηφιότητα για την προεδρία του ΠΑΣΟΚ, ενώ μετά την αποχώρησή του από το κόμμα, διεκδίκησε το 2023 και την προεδρία του ΣΥΡΙΖΑ, μετά την παραίτηση του Αλέξη Τσίπρα, χωρίς όμως να καταφέρει να φτάσει στην κορυφή.
Η «Γενιά του Πολυτεχνείου» δεν είναι μια μονοκόμματη αφήγηση. Οι πρωταγωνιστές της ακολούθησαν διαδρομές που συχνά βρέθηκαν σε αντίθετες πολιτικές όχθες. Όμως, για όλους, εκείνες οι μέρες του Νοεμβρίου του 1973 παραμένουν σημείο αναφοράς – ένα κοινό σημείο εκκίνησης σε μια Ελλάδα που άλλαξε ριζικά μετά τη Χούντα.
Διαβάστε ακόμα: Μήνυμα Ρούτσι από το Πολυτεχνείο: Όταν σιωπά η νέα γενιά, η αδικία επικρατεί