Μια ανατρεπτική επιστημονική έρευνα δείχνει ότι τμήματα των ηπειρωτικών πλακών αποσπώνται σταδιακά από τη βάση τους και καταλήγουν βαθιά στον ωκεάνιο μανδύα, όπου μπορούν να παραμείνουν ενεργό υλικό για εκατομμύρια χρόνια, προκαλώντας ακόμη και ηφαιστειότητα σε περιοχές μακριά από τεκτονικά όρια.
Η μελέτη του Πανεπιστημίου του Σαουθάμπτον υποστηρίζει ότι ηπειρωτικό υλικό «σύρεται» από τις ρίζες των ηπείρων και προωθείται στον καυτό, κυρίως στερεό μανδύα κάτω από τον ωκεάνιο πυθμένα. Η διαδικασία αυτή φαίνεται να λειτουργεί ως «τροφοδότης» ηφαιστειακής δραστηριότητας σε τοποθεσίες που μέχρι σήμερα θεωρούνταν γεωλογικά παθητικές.
Ένα παλιό γεωλογικό μυστήριο παίρνει απαντήσεις
Η νέα ερμηνεία φωτίζει έναν γρίφο που απασχολούσε χρόνια τους γεωεπιστήμονες: γιατί νησιά απομονωμένα από τεκτονικά όρια διαθέτουν χημικά στοιχεία τυπικά των ηπειρωτικών πετρωμάτων.
Παράδειγμα αποτελεί το Christmas Island στον Ινδικό Ωκεανό, όπου τα ηφαιστειακά πετρώματα έχουν υψηλές συγκεντρώσεις «ηπειρωτικών» στοιχείων, χωρίς να υπάρχει κοντινό ηπειρωτικό υπόβαθρο. Οι παλαιότερες εξηγήσεις—όπως η ανακύκλωση ιζημάτων ή τα βαθιά θερμά ανοίγματα του μανδύα—δεν επαρκούσαν για ορισμένες τέτοιες περιπτώσεις.
Πώς «ξεκολλούν» τα βαθιά τμήματα των ηπείρων
Οι ερευνητές δείχνουν ότι οι τεκτονικές δυνάμεις μπορούν να αλλοιώσουν τις βαθιές ρίζες των ηπείρων, σε βάθη 150 έως 200 χιλιομέτρων. Οι προσομοιώσεις αποκαλύπτουν κύματα και αναταράξεις στον μανδύα που σταδιακά απομακρύνουν υλικό από αυτές τις ρίζες.
Η διαδικασία εξελίσσεται με εξαιρετικά αργό ρυθμό — υπολογίζεται ότι κινείται περίπου με την ταχύτητα ενός εκατομμυριοστού της ταχύτητας ενός σαλιγκαριού. Παρ’ όλα αυτά, η μικροσκοπική αυτή κίνηση αρκεί για να μεταφέρει ηπειρωτικό υλικό σε τεράστιες αποστάσεις και να το εμπλουτίσει με τρόπο που μπορεί να επηρεάσει τη μετέπειτα ηφαιστειακή δραστηριότητα.
«Ο μανδύας δεν ξεχνά τη διάσπαση των ηπείρων»
Η επικεφαλής της έρευνας, καθηγήτρια Sascha Brune του GFZ, εξήγησε ότι ο μανδύας συνεχίζει να ανταποκρίνεται στη γεωλογική ιστορία των ηπείρων για πολύ μεγαλύτερο διάστημα απ’ όσο πιστεύαμε:
Η επίδραση της διάσπασης των ηπείρων παραμένει ενεργή ακόμη και μετά τον σχηματισμό νέων ωκεάνιων λεκανών. Το υλικό δεν μένει στατικό — ο μανδύας μετακινείται, αναδιατάσσεται και παρασύρει αυτά τα εμπλουτισμένα τμήματα μακριά από το αρχικό σημείο ρήξης.
Μια νέα οπτική στη γεωλογική δυναμική της Γης
Τα ευρήματα προσθέτουν ένα νέο κομμάτι στο παζλ της γεωλογικής εξέλιξης. Η αργή αλλά συνεχής κίνηση του μανδύα φαίνεται ότι μπορεί:
- να επηρεάζει το σχήμα και τη σύσταση των ηπείρων
- να αλλάζει την εικόνα του ωκεάνιου πυθμένα
- να προκαλεί ηφαιστειακή δραστηριότητα μακριά από ζώνες σύγκρουσης ή απόκλισης τεκτονικών πλακών
Με άλλα λόγια, το υπέδαφος της Γης αποδεικνύεται πολύ πιο ενεργό και πολύπλοκο απ’ ό,τι θεωρούταν μέχρι σήμερα, με κινήσεις που—αν και σχεδόν αόρατες στον ανθρώπινο χρόνο—διαμορφώνουν σταδιακά το τοπίο του πλανήτη.
Διαβάστε ακόμα: Γιγαντιαία αστρική έκρηξη κατέγραψαν αστρονόμοι – Θα μπορούσε να εξαφανίσει την ατμόσφαιρα ενός πλανήτη