Οι ανησυχίες για μια τεράστια περιβαλλοντική καταστροφή στην Ουκρανία έχουν επικεντρωθεί εδώ και καιρό στον πυρηνικό σταθμό της Ζαπορίζια που κατέχει η Ρωσία. Αλλά μάλλον κοιτούσαμε προς τη λάθος μεριά.
Η καταστροφή συνέβη νωρίς την Τρίτη (6/6), όταν εκρήξεις κατέστρεψαν το κολοσσιαίο υδροηλεκτρικό φράγμα Nόβα Καχόβκα στην περιοχή της Χερσώνας - αποστραγγίζοντας μια από τις μεγαλύτερες τεχνητές δεξαμενές της Ηπείρου, γεγονός που οδήγησε στην απομάκρυνση χιλιάδων ανθρώπων, μόλυνε τη γη, κατέστρεψε μια μεγάλη γεννήτρια ηλεκτρικής ενέργειας και αναμένεται να προκαλέσει προβλήματα με την παροχή νερού στο μέλλον.
Η Ρωσία κατέλαβε τον έλεγχο του φράγματος κατά την εισβολή της στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου του 2022.
Στο σημείο αυτό να σημειωθεί πως η δυτική ακτή του Δνείπερου βρίσκεται υπό ουκρανικό έλεγχο, ενώ η ανατολική εξακολουθεί να κρατείται από τη Ρωσία.
Οι δύο πλευρές αλληλοκατηγορούνται για τη καταστροφή. Το Κίεβο κατηγορεί τη Μόσχα για τη δολιοφθορά, το Κρεμλίνο δείχνει ως υπεύθυνη την Ουκρανία, χωρίς ωστόσο να παράσχει στοιχεία.
Η Ουκρανία έχει προειδοποιήσει εδώ και καιρό για τον κίνδυνο. Τον Οκτώβριο, ο πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι κάλεσε τη Δύση να πιέσει τη Ρωσία να μην ανατινάξει το φράγμα, το οποίο, όπως είπε, ήταν στημένο με εκρηκτικά. «Η καταστροφή του φράγματος θα σήμαινε μεγάλης κλίμακας καταστροφή», είπε.
Και ενώ οι διεθνείς παρατηρητές έχουν επικεντρωμένο εδώ και καιρό στη Ζαπορίζια, δεν συνέβη κάτι αντίστοιχο με το φράγμα της Νόβα Καχόβκα. Το φράγμα βρέθηκε για μήνες εν μέσω πυρών καθώς η Ουκρανία απώθησε τα ρωσικά στρατεύματα στον ποταμό Δνείπερο πέρυσι και τώρα βρίσκεται στην πρώτη γραμμή μεταξύ των δύο στρατών.
Ανθρωπιστική καταστροφή
Ο αντίκτυπος της καταστροφής του φράγματος για τους ανθρώπους που ζουν στην περιοχή θα είναι άμεσος. Ο Ουκρανός επικεφαλής της περιφέρειας της Χερσώνας, Oλεκσάντρ Προκούντιν, δήλωσε ότι 16.000 άνθρωποι σε εδάφη που ελέγχονται από την Ουκρανία βρίσκονται σε κίνδυνο και πολλοί θα πρέπει να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους. Ήδη από την Τρίτη (6/6) βρίσκεται σε εξέλιξη επιχειρήση εκκένωσης.
Ο Βιτάλι Μπογκντάνοφ, βουλευτής στο δημοτικό συμβούλιο της Χερσώνας που ζει κοντά, πήγε να δει το μέγεθος της ζημιάς το πρωί της Τρίτης. «Δεν υπάρχει πανικός, οι υπηρεσίες διάσωσης εργάζονται, η αστυνομία και ο στρατός είναι παντού», είπε στο POLITICO και πρόσθεσε: «Πολλοί άνθρωποι απομακρύνονται». Είπε ότι δεν σχεδίαζε να φύγει από το σπίτι του καθώς πρέπει να φροντίσει τους ηλικιωμένους συγγενείς του. Όσοι ζουν σε ρωσικά κατεχόμενα εδάφη δεν ξέρουν τι να κάνουν στη συνέχεια.
Ο Σέρχιι Ζεινάλοφ, ένας σκηνοθέτης που ζει στο Κίεβο, τηλεφώνησε στη γιαγιά του στο Oλέσκι, μια πόλη περίπου 70 χιλιόμετρα από το φράγμα, το πρωί της Τρίτης. «Εκείνη τη στιγμή δεν υπήρχε νερό στην πόλη. Από όσο γνωρίζω δεν υπάρχει ρεύμα ή επικοινωνία στην περιοχή τώρα. Ως αποτέλεσμα, οι πληροφορίες έρχονται σιγά-σιγά. Εν τω μεταξύ, το νερό πλησιάζει τα σπίτια εκεί»
Περιβαλλοντικές επιπτώσεις
Ο υφυπουργός Εξωτερικών της Ουκρανίας Άντριι Μέλνικ χαρακτήρισε την καταστροφή του φράγματος Νόβα Καχόβκα «τη χειρότερη περιβαλλοντική καταστροφή στην Ευρώπη από το Τσερνόμπιλ». Το εύρος των επιπτώσεων είναι τεράστιο — από τον εκτοπισμό ανθρώπων έως τον πνιγμό ζώων και τη ρύπανση του περιβάλλοντος.
«Τώρα γνωρίζουμε ότι δυνητικά 600 ή ίσως ακόμη και 800 τόνοι πετρελαίου έχουν απελευθερωθεί στο νερό», δήλωσε στις Βρυξέλλες ο υπουργός Περιβάλλοντος της Ουκρανίας Ρούσλαν Στρίλετς. «Αυτή η πετρελαιοκηλίδα θα παρασυρθεί στον ποταμό Δνείπερο και είμαι σίγουρος ότι θα φθάσει στη Μαύρη Θάλασσα».
Σύμφωνα με τον Oλέξιι Πασιούκ, ακτιβιστή της περιβαλλοντικής ομάδας CEE Bankwatch, οι «προσωρινές επιπτώσεις» των πλημμυρικών φαινομένων μπορεί να διαρκέσουν έως και μια εβδομάδα. «Ωστόσο, αργότερα ο μεγαλύτερος αντίκτυπος θα προκληθεί από την έλλειψη νερού καθώς η δεξαμενή Kαχόβκα είναι πηγή νερού για το σύστημα ποτίσματος της νότιας περιοχής της Χερσώνα», πρόσθεσε. «Ίσως δημιουργηθούν σημαντικά προβλήματα για τη γεωργία και για τους ντόπιους που ζουν από αυτήν».
Η αποστράγγιση της δεξαμενής θα μπορούσε επίσης να έχει δραματικό αντίκτυπο στην κατεχόμενη χερσόνησο της Κριμαίας, η οποία βασίζεται στην προμήθεια νερού από την ηπειρωτική Ουκρανία. Ένα από τα πρώτα πράγματα που έκαναν τα ρωσικά στρατεύματα πέρσι ήταν να ανοίξουν ξανά ένα κανάλι νερού που συνδέεται με τη δεξαμενή που είχε κλείσει από την Ουκρανία μετά την προσάρτηση του 2014.
«Θα είναι μια κοινωνικοοικονομική καταστροφή. Οι αγρότες δεν θα μπορούν να καλλιεργήσουν», δήλωσε ο Βιμ Ζουίζενμπουργκ της PAX, μιας ολλανδικής ΜΚΟ που συνεργάζεται με το ερευνητικό δίκτυο Bellingcat. «Η Ουκρανία είχε ήδη [αποκλείσει] τον ποταμό προς την Κριμαία πριν από τη σύγκρουση για να σταματήσει τη ροή του νερού , που ήδη οδήγησε σε κάποια ερημοποίηση στην περιοχή. Είναι δύσκολο να προβλέψεις οτιδήποτε – τα περισσότερα από τα αποτελέσματα πιθανότατα θα εμφανιστούν σε δύο έως τρία χρόνια».
Η Ιουλία Μαρχέλ, συντονίστρια του Let's Do It Ukraine SOS, της μεγαλύτερης περιβαλλοντικής ΜΚΟ της χώρας, χαρακτήρισε την έκρηξη του φράγματος «καταστροφή». «Τα ζώα, τα είδη, θα καταστραφούν», είπε. «Θα αλλάξει το κλίμα ολόκληρης της περιοχής. Οι ουκρανικές αγροτικές εκτάσεις πιθανότατα θα καταστραφoύν. Η περιοχή θα πλημμυρίσει. Τα μέρη από τα οποία θα φύγει το νερό θα μετατραπούν σε έρημους, τα μέρη όπου θα μείνει το νερό θα γίνουν βάλτοι», λέει.
Συν το τεράστιο κόστος των περιβαλλοντικών επιπτώσεων του πολέμου, το οποίο έχει φτάσει τα 53 δισεκατομμύρια ευρώ, λέει το υπουργείο Περιβάλλοντος της Ουκρανίας.
Η καταστροφή του φράγματος δεν θα έχει άμεση επίδραση στο εθνικό δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας της Ουκρανίας, δήλωσε ο Βιτάλι Μούχιν, στρατηγικός σύμβουλος της κρατικής εταιρείας υδροηλεκτρικής ενέργειας του Κιέβου Ukrhydroenergo. Το Nόβα Καχόβκα, που κατασκευάστηκε τη δεκαετία του 1950, έχει χωρητικότητα 357 μεγαβάτ, αλλά δεν έχει συνεισφέρει μεγάλη ισχύ από τότε που τέθηκε υπό ρωσική κατοχή.
Ωστόσο, δεν θα είναι ξανά λειτουργικό σύντομα. Η Ukrhydroenergo είπε ότι «ως αποτέλεσμα των εκρήξεων στην αίθουσα μηχανών, ο υδροηλεκτρικός σταθμός Kαχόβκα καταστρέφεται ολοσχερώς. Είναι μια μη αναστρέψιμη κατάσταση». Ο Iχόρ Σιρότα, επικεφαλής της Ukrhydroenergo, είπε ότι το Κίεβο θα κατασκευάσει ένα νέο εργοστάσιο στην ίδια τοποθεσία μόλις απελευθερώσει την περιοχή.
Οι φόβοι για τη Ζαπορίζια
Αυτό που απασχολεί όμως σοβαρά είναι το μέλλον του πυρηνικού σταθμού της Ζαπορίζια, ο οποίος έχει επίσης καταληφθεί από τα ρωσικά στρατεύματα και βασίζεται στο νερό της δεξαμενής του φράγματος προκειμένου να ψύχει τους αντιδραστήρες του.
Οι έξι αντιδραστήρες τώρα βρίσκονται στη λεγόμενη «κρύα διακοπή λειτουργίας» και η δεξαμενή ψύξης του εργοστασίου είναι γεμάτη, οπότε χρειάζονται μόνο «λίγα λίτρα την ημέρα», καθήσυχάζει ο Leon Cizelj, πρόεδρος της European Nuclear Society.
Ο Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας από πλευράς του δηλώνει ότι υπάρχει αρκετό νερό ψύξης στο εργοστάσιο για περίπου έξι μήνες. «Η εγκατάσταση έχει διαθέσιμες εφεδρικές επιλογές και δεν υπάρχει βραχυπρόθεσμος κίνδυνος για την πυρηνική ασφάλεια», δήλωσε ο Γενικός Διευθυντής, Ραφαέλ Μαριάνο Γκρόσι.
.ieidiseis.