Ο Ντόναλντ Τραμπ ώθησε το Ιράν, τη Μέση Ανατολή, τις Ηνωμένες Πολιτείες αλλά και την ίδια του την προεδρία σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι, διατάσσοντας επίθεση στο πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης.
Όπως τονίζει σε ανάλυσή του το CNN, ένα βράδυ του Ιουνίου του 2025 ίσως μείνει στην ιστορία ως η στιγμή που η Μέση Ανατολή άλλαξε για πάντα: όταν ο φόβος πυρηνικού αφανισμού απομακρύνθηκε από το Ισραήλ, όταν η ισχύς του Ιράν εξουδετερώθηκε και η Αμερική ισχυροποιήθηκε.
Ωστόσο, αν το ρίσκο του Τραμπ αποτύχει να καταστρέψει το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, παρά τον ισχυρισμό του ότι το «εξάλειψε» με αεροπορικές επιδρομές των ΗΠΑ, ένας πρόεδρος που συχνά αγνοεί τους θεσμούς ίσως έχει θέσει τις Ηνωμένες Πολιτείες και τον κόσμο σε μια καταστροφική πορεία. Ο κίνδυνος είναι πλέον να αντιδράσει το ιρανικό καθεστώς με επιθέσεις σε αμερικανικούς στόχους ή πολίτες στην περιοχή, οδηγώντας σε κλιμάκωση και γενικευμένο πόλεμο.
Ο πρόεδρος έχει ποντάρει πολλά στην παγκόσμια ασφάλεια και στην κληρονομιά του. Δεν γνωρίζει πώς θα εξελιχθούν οι συνέπειες, έχοντας ευθυγραμμίσει τις ΗΠΑ πλήρως με την επίθεση του Ισραήλ κατά του Ιράν.
Ο πρόεδρος που ανέλαβε με την υπόσχεση να τερματίσει τους πολέμους, φαίνεται πως ξεκίνησε έναν νέο.
Το βράδυ του Σαββάτου, ο Τραμπ προειδοποίησε τους ηγέτες του Ιράν ότι, αν δεν αποδεχθούν την αμερικανική επίθεση από βομβαρδιστικά B-2 σε τρεις βασικές πυρηνικές εγκαταστάσεις και αντιδράσουν, τότε «τα χειρότερα έρχονται».
«Το Ιράν, ο νταής της Μέσης Ανατολής, πρέπει τώρα να κάνει ειρήνη. Αν όχι, οι μελλοντικές επιθέσεις θα είναι πολύ πιο σφοδρές», δήλωσε σε διάγγελμά του από τον Λευκό Οίκο, έχοντας στο πλευρό του τον Αντιπρόεδρο Τζέι Ντι Βανς, τον υπουργό Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο και τον Υπουργό Άμυνας Πιτ Χέγκσεθ.
Οι αεροπορικές επιδρομές των ΗΠΑ αποτελούν μία σκληρή και μονομερή επίδειξη στρατιωτικής ισχύος και προεδρικής εξουσίας και κορυφώνουν 45 χρόνια τοξικών σχέσεων με το Ιράν, από την Ισλαμική Επανάσταση του 1979.
Ωστόσο, είναι εύκολο να ξεκινήσεις έναν πόλεμο, το δύσκολο είναι να τον τελειώσεις. Στη Μέση Ανατολή, ιδίως, οι τακτικές εκτιμήσεις των Αμερικανών προέδρων ότι μπορούν να ελέγξουν τις συνέπειες στρατιωτικών επιθέσεων έχουν συχνά αποδειχθεί τραγικά αφελείς.
Ο Τραμπ, που συστηματικά πιέζει τα όρια της προεδρικής εξουσίας, έστειλε αμερικανικές δυνάμεις σε πόλεμο χωρίς την έγκριση του Κογκρέσου, χωρίς να προετοιμάσει τον αμερικανικό λαό και χωρίς τη στήριξη συμμάχων. Την Πέμπτη δήλωσε ότι θα λάμβανε απόφαση για το Ιράν εντός δύο εβδομάδων, όμως δεν περίμενε τόσο.
Ο πρόεδρος δεν παρουσίασε αποδείξεις για τον ισχυρισμό του ότι το Ιράν ήταν εβδομάδες μακριά από την απόκτηση πυρηνικού όπλου, ούτε στο κοινό ούτε στη διεθνή κοινότητα. Παράλληλα, απέρριψε επανειλημμένα τις εκτιμήσεις των υπηρεσιών πληροφοριών των ΗΠΑ, οι οποίες υποστήριζαν ότι το Ιράν απέχει ακόμη χρόνια από την απόκτηση όπλου.
Και δεν μπορεί να γνωρίζει με βεβαιότητα τι θα επακολουθήσει.
«Αν κάποιος σας πει ότι γνωρίζει πού οδηγείται αυτό, είτε στα πιο αισιόδοξα είτε στα πιο απαισιόδοξα σενάρια… δεν ξέρει τι λέει», δήλωσε ο Brett McGurk, πρώην ανώτερος Αμερικανός αξιωματούχος για τη Μέση Ανατολή και νυν αναλυτής του CNN. «Κανείς δεν ξέρει».
Τι θα κάνει το Ιράν;
Το άμεσο ερώτημα είναι η ικανότητα και η πρόθεση του Ιράν να αντεπιτεθεί σε αμερικανικούς στόχους στη Μέση Ανατολή και αλλού. Παρά τη δήλωση του Τραμπ για απόλυτη επιτυχία της αποστολής, δεν είναι σαφές αν τα πλήγματα εξάλειψαν όλα τα αποθέματα εμπλουτισμένου ουρανίου του Ιράν, τα οποία μπορεί να έχει κρύψει και να τα χρησιμοποιήσει για την κατασκευή πυρηνικού όπλου στο μέλλον.
Κανένας Αμερικανός ηγέτης δεν επιθυμούσε το Ιράν να αποκτήσει πυρηνικά. Ωστόσο, τέτοια άγνωστα στοιχεία ήταν ένας από τους λόγους που οι προκάτοχοι του Τραμπ δεν επέλεξαν να επιτεθούν στο Ιράν, παρά την πολυετή έμμεση αντιπαράθεση και τη στήριξη της Τεχεράνης σε πολιτοφυλακές που ευθύνονται για τον θάνατο εκατοντάδων Αμερικανών στρατιωτών στο Ιράκ.
Στελέχη της κυβέρνησης δηλώνουν ότι ο Τραμπ δεν θεωρεί τις επιδρομές στο Ιράν ισοδύναμες με τις επιθέσεις στο Ιράκ και το Αφγανιστάν που οδήγησαν τις ΗΠΑ σε δύο δεκαετίες πολέμου. Όμως το Ιράν έχει πλέον την ευκαιρία να επιλέξει πώς θα αντιδράσει και αν θα εμπλέξει τις ΗΠΑ σε έναν νέο πόλεμο.
Ο άμεσος κίνδυνος είναι πως, ακόμη και αποδυναμωμένο από τα ισραηλινά πλήγματα, το Ιράν μπορεί να επιτεθεί σε αμερικανικές βάσεις, προσωπικό ή πολίτες, οδηγώντας τις ΗΠΑ σε αιματηρή σύγκρουση.
Ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, έχει υποστεί ταπεινωτική ήττα σε ένα θέμα που θεωρείται θεμελιώδες για το καθεστώς του: το δικαίωμα εμπλουτισμού ουρανίου. Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι δεν θα αντιδράσει.
Ο Τραμπ πάντως προειδοποιεί το Ιράν να μην τολμήσει.
«Είτε θα υπάρξει ειρήνη είτε τραγωδία για το Ιράν, πολύ χειρότερη από όσα είδαμε τις τελευταίες οκτώ ημέρες. Θυμηθείτε, υπάρχουν ακόμη πολλοί στόχοι», τόνισε.
Παρά τη σοβαρή φθορά του ιρανικού πυραυλικού οπλοστασίου από ισραηλινές επιθέσεις και των συμμάχων του Ιράν, όπως η Χεζμπολάχ και η Χαμάς, η Τεχεράνη έχει ακόμη επιλογές.
Μπορεί να προκαλέσει ενεργειακή κρίση κλείνοντας τα Στενά του Ορμούζ, να πλήξει συμμάχους των ΗΠΑ στον Περσικό Κόλπο, ή να ενεργοποιήσει πολιτοφυλακές σε Ιράκ και Συρία κατά αμερικανικών βάσεων. Όλα αυτά τα σενάρια θα οδηγούσαν σε αντίποινα από τις ΗΠΑ και πιθανή γενίκευση της σύγκρουσης.
Οι πολιτικές συνέπειες
Δεν είναι ξεκάθαρο πώς θα επηρεαστεί το ιρανικό καθεστώς. Κάποιοι αναλυτές εκτιμούν πως μπορεί να προκύψουν πολιτικές εξεγέρσεις που θα απειλήσουν την επιβίωση της Ισλαμικής Δημοκρατίας. Το Ισραήλ, εξάλλου, έχει δηλώσει ότι ελπίζει σε κατάρρευση του καθεστώτος. Όμως ένα τέτοιο ενδεχόμενο μπορεί να φέρει στην εξουσία ακόμη πιο σκληροπυρηνικά στοιχεία ή να οδηγήσει σε εμφύλιο και αποσταθεροποίηση ευρύτερα.
Οι τραυματικές εμπειρίες των πολέμων σε Ιράκ και Αφγανιστάν, που ξεκίνησαν με εντυπωσιακές στρατιωτικές επιτυχίες και κατέληξαν σε δεκαετίες αιματοχυσίας, πλανάται πάνω από τη νέα εμπλοκή.
Χρειάστηκαν σχεδόν 20 χρόνια για να απεμπλακούν οι ΗΠΑ από αυτές τις συγκρούσεις. Οι τελευταίοι πρόεδροι επεδίωκαν να στρέψουν την προσοχή από τη Μέση Ανατολή στην Ασία και την πρόκληση που αποτελεί η ανερχόμενη υπερδύναμη Κίνα.
Η νέα σύγκρουση με το Ιράν δεν είναι υποχρεωτικό να καταλήξει σε επανάληψη των προηγούμενων πολέμων. Η Μέση Ανατολή έχει αλλάξει ραγδαία. Η ισχύς του Ιράν έχει περιοριστεί σημαντικά μετά τις επιθέσεις της Χαμάς στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου 2023 και την απάντηση του Τελ Αβίβ.
Η δολοφονία του Κασέμ Σουλεϊμανί επί πρώτης θητείας Τραμπ δεν πυροδότησε τον περιφερειακό πόλεμο που πολλοί φοβούνταν.
Όμως τώρα, ο Τραμπ έχει θέσει τις Ηνωμένες Πολιτείες σε μία νέα, αβέβαιη πορεία.
Αποφάσισε τελικά ότι ο κίνδυνος μιας πιθανής ιρανικής πυρηνικής βόμβας ήταν μεγαλύτερος από τις συνέπειες που ενδέχεται να προκαλέσει η προσπάθεια εξάλειψής της.
Οι επιδρομές κατά του Ιράν εντείνουν τους φόβους για αυταρχικές κινήσεις του Τραμπ εντός των ΗΠΑ
Η στρατιωτική δράση του Ντόναλντ Τραμπ κατά του Ιράν εντείνει τις ανησυχίες των επικριτών του, που πιστεύουν ότι ο πρώην πρόεδρος επιδιώκει να συγκεντρώσει στα χέρια του εξουσίες αντισυνταγματικές και ασύμβατες με τη δημοκρατία των ΗΠΑ. Ο Τραμπ ξεκίνησε μια νέα σύγκρουση σε μια στιγμή που το Ιράν δεν αποτελούσε άμεση απειλή για τις Ηνωμένες Πολιτείες, γεγονός που ενισχύει τις ανησυχίες. Το ιστορικό του Τραμπ, που περιλαμβάνει συνεχείς ψευδείς δηλώσεις και αποδόμηση των θεσμών της αμερικανικής δημοκρατίας, δυσκολεύει περαιτέρω την προσπάθεια να πείσει το κοινό ότι έπραξε το σωστό.
Παράλληλα, ο Τραμπ δημιούργησε ένα προηγούμενο μονομερούς στρατιωτικής δράσης των ΗΠΑ, που ενδέχεται να παραβιάζει το διεθνές δίκαιο και τις αρχές του διεθνούς συστήματος που ηγούνται οι Ηνωμένες Πολιτείες. Το παράδειγμά του ενδέχεται να χρησιμοποιηθεί από αυταρχικούς ηγέτες και δικτάτορες σε όλο τον κόσμο, προκειμένου να δικαιολογήσουν επιθέσεις κατά μικρότερων εθνών.
Ο πρώην πρόεδρος δοκιμάζει επίσης τη σχέση του με την υπέρ-πιστή πολιτική του βάση. Έχει πλέον αποκηρύξει μία από τις λίγες σταθερές του αρχές, ότι η εποχή των Αμερικανών προέδρων που ξεκινούν νέους πολέμους στη Μέση Ανατολή με αμφίβολα στοιχεία έχει τελειώσει. Η προοπτική μιας επίθεσης των ΗΠΑ κατά του Ιράν είχε ήδη διχάσει το κίνημα MAGA. Ωστόσο, ο Τραμπ είχε επίσης διακηρύξει κατ’ επανάληψη ότι δεν θα επιτρέψει ποτέ στο Ιράν να αποκτήσει πυρηνικά όπλα.
Η επίθεση των ΗΠΑ κατά των πυρηνικών εγκαταστάσεων του Ιράν αποτελεί, ωστόσο, μια τεράστια επιτυχία για τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου, ο οποίος πιέζει επί δεκαετίες για την στρατιωτική εξάλειψή τους. Ο Νετανιάχου ουσιαστικά ξεκίνησε έναν πόλεμο κατά του Ιράν λίγο περισσότερο από μία εβδομάδα πριν, γνωρίζοντας ότι το Ισραήλ δεν μπορούσε να τον ολοκληρώσει μόνο του, καθώς δεν διαθέτει τις βόμβες διάσπασης υπόγειων καταφυγίων που χρησιμοποίησαν οι ΗΠΑ το Σάββατο το βράδυ. Πόνταρε, σωστά, ότι μετά την εξουδετέρωση των ιρανικών αντιαεροπορικών συστημάτων από το Ισραήλ, ο Τραμπ θα εκμεταλλευόταν την ευκαιρία για να προσπαθήσει να καταστρέψει οριστικά το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν.
Δημοκρατικοί κατηγορούν τον Τραμπ για παραβίαση του Συντάγματος
Η απόφαση του Τραμπ να πλήξει το Ιράν προκάλεσε άμεσα πολιτική θύελλα στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ανώτατα στελέχη των Ρεπουμπλικάνων στο Κογκρέσο έσπευσαν να τον στηρίξουν. Ο πρόεδρος της Βουλής, Μάικ Τζόνσον, και ο Κοινοβουλευτικός Οργανωτής της Πλειοψηφίας, Τομ Έμερ, επαίνεσαν τον Τραμπ με επίσημες δηλώσεις.
«Οι στρατιωτικές επιχειρήσεις στο Ιράν πρέπει να λειτουργήσουν ως σαφής υπενθύμιση προς τους εχθρούς και τους συμμάχους μας ότι ο πρόεδρος Τραμπ εννοεί όσα λέει», δήλωσε ο Τζόνσον.
Ωστόσο, κορυφαίοι Δημοκρατικοί κατηγόρησαν τον Τραμπ ότι παραβίασε το Σύνταγμα, παρακάμπτοντας το Κογκρέσο και οδηγώντας τη χώρα σε μια νέα σύγκρουση στη Μέση Ανατολή.
Ο γερουσιαστής της Βιρτζίνια Μαρκ Γουόρνερ, κορυφαίο στέλεχος των δημοκρατικών στην Επιτροπή Πληροφοριών της Γερουσίας , ο οποίος όπως και άλλοι ηγέτες του κόμματος δεν είχε ενημερωθεί πριν την επίθεση, επέκρινε δριμύτατα την απόφαση του Τραμπ να χτυπήσει το Ιράν «χωρίς διαβούλευση με το Κογκρέσο, χωρίς σαφή στρατηγική, χωρίς να λάβει υπόψη του τις συνεχείς εκτιμήσεις της κοινότητας πληροφοριών, και χωρίς να εξηγήσει στον αμερικανικό λαό τι διακυβεύεται».