Ο μυστηριώδης διαστρικός επισκέπτης 3I/ATLAS, που διασχίζει το ηλιακό μας σύστημα, έχει στρέψει τα βλέμματα των επιστημόνων και των ερασιτεχνών αστρονόμων σε ολόκληρο τον κόσμο. Μέσα στις επόμενες ώρες, καθώς το αντικείμενο θα εξέλθει από τον Ήλιο, αναμένεται να αποκαλυφθεί η πραγματική του φύση: πρόκειται για έναν κομήτη ή για κάτι πολύ πιο ασυνήθιστο, όπως ένα τεχνητό διαστημικό αντικείμενο;
Το αίνιγμα του 3I/ATLAS
Το 3I/ATLAS, μήκους περίπου τριών μιλίων, παρέμενε κρυμμένο πίσω από τον Ήλιο την τελευταία εβδομάδα και αναμένεται να φτάσει στο περιήλιό του — το πλησιέστερο σημείο στην τροχιά του γύρω από τον Ήλιο — στις 29 Οκτωβρίου.
Οι επιστήμονες ετοιμάζονται να το παρατηρήσουν εκ νέου, καθώς τυχόν αλλαγή στην τροχιά ή στην ταχύτητά του μετά το πέρασμα από τον Ήλιο θα μπορούσε να υποδεικνύει τεχνητή πρόωση — ένα σημάδι ότι ίσως δεν πρόκειται απλώς για έναν κομήτη.
Η ιδέα αυτή βασίζεται στο λεγόμενο «φαινόμενο Oberth», κατά το οποίο ένα διαστημόπλοιο μπορεί να αλλάξει πιο αποτελεσματικά ταχύτητα όταν βρίσκεται κοντά σε μια μεγάλη μάζα, όπως ο Ήλιος.
Οι δύο «σχολές» σκέψης
Η πλειονότητα των αστρονόμων θεωρεί ότι το 3I/ATLAS είναι ένας διαστρικός κομήτης, ένας βράχος που προέρχεται από μακρινό ηλιακό σύστημα και διαμορφώθηκε υπό διαφορετικές συνθήκες. Οι τελευταίες παρατηρήσεις δείχνουν τα κλασικά χαρακτηριστικά ενός κομήτη, όπως ουρά και κόμη — ένα νέφος αερίων και σκόνης που τον περιβάλλει.
Ωστόσο, ορισμένες ανωμαλίες εξακολουθούν να προκαλούν ερωτήματα. Ο φυσικός του Χάρβαρντ, Άβι Λόεμπ, που στο παρελθόν είχε προκαλέσει αίσθηση με τη θεωρία του για το αντικείμενο ʻOumuamua, υποστηρίζει ότι το 3I/ATLAS θα μπορούσε να είναι εξωγήινη μητρική ναυαρχίδα.
Σύμφωνα με τον Λόεμπ, η ασυνήθιστη κίνηση του αντικειμένου καθώς κινούνταν πίσω από τον Ήλιο ίσως υποδηλώνει χειρισμό ή ελεγχόμενη πορεία. Ο ίδιος εκτιμά ότι το 3I/ATLAS θα μπορούσε να πραγματοποιεί μανούβρα τύπου Oberth για να αλλάξει ταχύτητα ή να απελευθερώσει μικρότερα ανιχνευτικά σκάφη.
Η «αντί-ουρά» και το μυστήριο του νικελίου
Οι τελευταίες παρατηρήσεις αποκάλυψαν ότι το 3I/ATLAS παρουσίασε δραματική αντιστροφή της ουράς του: από μια «αντί-ουρά» που έδειχνε προς τον Ήλιο, σχηματίστηκε νέα ουρά στην αντίθετη κατεύθυνση, όπως στους παραδοσιακούς κομήτες.
Αν και αυτή η μετατόπιση εξηγείται από τις αντιδράσεις των σωματιδίων σκόνης και πάγου στο ηλιακό φως, ο καθηγητής Λόεμπ επιμένει πως υπάρχουν στοιχεία που δεν μπορούν να αγνοηθούν. Ανάμεσά τους, το νικέλιο σε αέρια μορφή, που ανιχνεύθηκε γύρω από το αντικείμενο — ένα φαινόμενο που δεν μπορεί να εξηγηθεί από τη φυσική δραστηριότητα ενός κομήτη.
«Κανείς δεν καταλαβαίνει πώς το νικέλιο μπορεί να απελευθερωθεί σε αέρια μορφή, γιατί οι θερμοκρασίες δεν είναι αρκετά υψηλές», ανέφερε ο Λόεμπ. «Είναι ακόμη πιο παράξενο ότι το νικέλιο εμφανίζεται χωρίς σίδηρο, κάτι που στη Γη συναντάμε μόνο σε κράματα που χρησιμοποιούνται στην αεροδιαστημική».
Η επιστημονική ψυχραιμία
Άλλοι αστρονόμοι, όπως ο Αυστριακός Μίχαελ Γιέγκερ, διατηρούν πιο συντηρητική στάση:
«Αν και υπάρχουν κάποια ασυνήθιστα στοιχεία, όλα δείχνουν ότι παρατηρούμε έναν κομήτη. Μέχρι στιγμής δεν έχει αλλάξει πορεία ούτε ταχύτητα», δηλώνει.
Ο ίδιος επισημαίνει ότι ακόμη κι αν το αντικείμενο διασπαστεί μετά το πέρασμά του από τον Ήλιο, κάτι τέτοιο δεν θα ήταν ασυνήθιστο για κομήτες, καθώς η θερμότητα και οι δυνάμεις βαρύτητας συχνά οδηγούν σε διάσπαση.
Τι θα μάθουμε τις επόμενες ώρες
Καθώς το 3I/ATLAS εμφανίζεται ξανά από την πίσω πλευρά του Ήλιου, τα ισχυρότερα τηλεσκόπια της Γης και των διαστημικών αποστολών εστιάζουν πάνω του. Η παραμικρή απόκλιση στην κίνηση ή στη φωτεινότητά του μπορεί να δώσει την απάντηση στο αν πρόκειται για φυσικό σώμα ή για κάτι πέρα από τα γνωστά.
Μέχρι τότε, ο διαστρικός επισκέπτης παραμένει ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια του 2025 — ένα ουράνιο αίνιγμα που κρατά σε αγωνία την επιστημονική κοινότητα και τροφοδοτεί τη φαντασία του κοινού.