Ξυπνάς μέσα στη νύχτα ανήμπορος να κινηθείς, με την αίσθηση ότι κάτι σε πιέζει στο στήθος. Κάποιοι μιλούν για «σκιές» ή «παρουσίες» μέσα στο δωμάτιο. Στη λαϊκή παράδοση το φαινόμενο αυτό αποδίδεται στη «Μόρα», μια δαιμονική μορφή που «καβαλά» τον κοιμώμενο. Η επιστήμη, όμως, έχει δώσει εξήγηση: πρόκειται για την υπνική παράλυση.
Τι είναι η υπνική παράλυση
Πρόκειται για μια ιδιόμορφη εμπειρία που μπορεί να προκαλέσει τρόμο, αλλά δεν είναι επικίνδυνη. Συμβαίνει όταν ο εγκέφαλος «ξυπνά», ενώ το σώμα παραμένει ακόμη σε κατάσταση ύπνου. Το άτομο δεν μπορεί να κινηθεί ή να μιλήσει, ενώ συχνά συνοδεύεται από έντονη πίεση στο στήθος και παραισθήσεις που εντείνουν τον φόβο.
Η υπνική παράλυση εκδηλώνεται συνήθως είτε κατά την είσοδο στον ύπνο είτε κατά την αφύπνιση – ένα μεταβατικό στάδιο όπου ο εγκέφαλος και το σώμα δεν είναι συγχρονισμένα.
Αιτίες και παράγοντες
Η βασική αιτία σχετίζεται με τη φάση REM του ύπνου, κατά την οποία βλέπουμε όνειρα και οι μύες μένουν ακίνητοι ώστε να μην κινούμαστε ενώ ονειρευόμαστε. Όταν ξυπνήσουμε πρόωρα, το σώμα παραμένει «παγιδευμένο» σε αυτή την ακινησία.
Παράγοντες που αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης:
ακανόνιστο πρόγραμμα ύπνου (βάρδιες, jet lag),
έντονο στρες,
ναρκοληψία,
κληρονομικότητα,
ψυχολογικές και ιατρικές καταστάσεις (κατάθλιψη, άπνοια ύπνου, ημικρανίες, αγχώδεις διαταραχές).
Συμπτώματα
αδυναμία κίνησης ή ομιλίας,
αίσθημα βάρους στο στήθος,
παραισθήσεις (οπτικές, ακουστικές ή σωματικές),
δυσκολία στην αναπνοή,
έντονη εφίδρωση,
πονοκέφαλοι ή μυϊκοί πόνοι μετά το επεισόδιο.
Είναι επικίνδυνη;
Η υπνική παράλυση δεν απειλεί τη ζωή. Ωστόσο, μπορεί να προκαλέσει έντονο άγχος και φόβο, ενώ σε συχνές περιπτώσεις επηρεάζει την ποιότητα του ύπνου και την καθημερινότητα, γι’ αυτό και χρειάζεται ιατρική αξιολόγηση.
Τρόποι πρόληψης
Σταθερό πρόγραμμα ύπνου (6–8 ώρες καθημερινά).
Ήρεμο, σκοτεινό περιβάλλον χωρίς φώτα και οθόνες.
Αποφυγή καφεΐνης και βαριών γευμάτων πριν τον ύπνο.
Καθημερινή σωματική άσκηση (όχι αργά το βράδυ).
Διαχείριση άγχους και στρες.
Πώς να το αντιμετωπίσετε όταν συμβεί
Σύμφωνα με ειδικούς, επεισόδια υπνικής παράλυσης κρατούν από λίγα δευτερόλεπτα έως 2 λεπτά. Αν βρεθείτε σε τέτοια κατάσταση:
Εστιάστε στην κίνηση μικρών σημείων (δάχτυλα, βλέφαρα).
Προσπαθήστε για μια πιο έντονη κίνηση (βήχας ή τίναγμα).
Κρατήστε αργή, βαθιά αναπνοή για να μειώσετε τον πανικό.
Αν είναι συχνό φαινόμενο, ενημερώστε τον γιατρό σας.
???? Συμπέρασμα: Η υπνική παράλυση δεν είναι μεταφυσικό φαινόμενο, αλλά μια φυσιολογική –αν και τρομακτική– κατάσταση του ύπνου. Με γνώση, ψυχραιμία και σωστές πρακτικές, μπορεί να αντιμετωπιστεί και να μειωθεί η συχνότητά της.
Διαβάστε ακόμα: Πόνος στο στομάχι; 5 τροφές-βάλσαμο που φέρνουν άμεση ανακούφιση