Οι αποδείξεις που πιάνουμε καθημερινά στα ταμεία μπορεί να φαίνονται αθώες, ωστόσο επιστήμονες προειδοποιούν πως κρύβουν έναν λιγότερο γνωστό χημικό κίνδυνο. Πρόκειται για τις λεγόμενες θερμικές αποδείξεις, που τυπώνονται όχι με μελάνι, αλλά με ειδική επικάλυψη που ενεργοποιείται από τη θερμότητα και περιέχει ουσίες τύπου Bisphenol (BPA ή BPS) — γνωστές για την ικανότητά τους να «μπερδεύουν» τις ορμόνες.
Τι δείχνουν οι έρευνες
Αν και η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει απαγορεύσει τη χρήση του BPA από το 2020, πολλές επιχειρήσεις έχουν αντικαταστήσει τη χημική ουσία με BPS, το οποίο σύμφωνα με τους ειδικούς δεν είναι πολύ ασφαλέστερο.
Έρευνες σε Ευρώπη και ΗΠΑ έδειξαν ότι το 80%–85% των αποδείξεων που κυκλοφορούν στην αγορά εξακολουθούν να περιέχουν bisphenols.
Το 2023, δημοσίευμα στο περιοδικό Environmental Pollution κατέγραψε BPS στο 85% των αποδείξεων που ελέγχθηκαν από μεγάλες αλυσίδες λιανικής, ενώ ανάλογη μελέτη του Ecology Center βρήκε παρόμοια ποσοστά.
Γιατί είναι πρόβλημα οι bisphenols
Οι ουσίες αυτές είναι ενδοκρινικοί διαταράκτες, δηλαδή μπορούν να επηρεάσουν τη λειτουργία του ορμονικού συστήματος.
Η ανησυχία δεν αφορά ένα τυχαίο άγγιγμα, αλλά τη συνεχή ή επαναλαμβανόμενη έκθεση, όπως συμβαίνει σε ταμίες, σερβιτόρους ή εγκύους.
Μάλιστα, μελέτες έχουν δείξει ότι η χρήση αντισηπτικού πριν ή μετά το άγγιγμα μιας απόδειξης αυξάνει σημαντικά την απορρόφηση των ουσιών αυτών από το δέρμα. Αντίθετα, η χρήση γαντιών νιτριλίου κατά τη διάρκεια της εργασίας «μηδενίζει» τον κίνδυνο.
Πόσο να ανησυχώ στην πράξη;
Ένα περιστασιακό άγγιγμα μιας απόδειξης δεν προκαλεί πρόβλημα.
Όμως, η συχνή επαφή —ιδίως σε άτομα που χειρίζονται εκατοντάδες αποδείξεις καθημερινά— μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένη έκθεση, ειδικά αν συνδυάζεται με προϊόντα που διευκολύνουν τη διείσδυση των χημικών (όπως αντισηπτικά ή λοσιόν).
Τι ισχύει στην Ευρώπη
Από το 2020, η ΕΕ έχει απαγορεύσει το BPA στο θερμικό χαρτί, στο πλαίσιο του κανονισμού REACH.
Ωστόσο, η αντικατάστασή του με BPS δεν εξαλείφει τον κίνδυνο, καθώς οι δύο ουσίες είναι χημικά παρόμοιες.
Για τον λόγο αυτό, πολλοί ειδικοί συστήνουν μέτρα πρόληψης ακόμη και μετά την απαγόρευση.
Πώς να προστατευτείς — γρήγορα & απλά
- Ζήτα e-receipt (ηλεκτρονική απόδειξη) όπου προσφέρεται – πιο ασφαλές και πιο πρακτικό.
- Μην κρατάς για ώρα την απόδειξη και δίπλωσέ τη με την τυπωμένη πλευρά προς τα μέσα.
- Πλύνε τα χέρια με σαπούνι και νερό (όχι αντισηπτικό) μετά το ταμείο.
- Αν εργάζεσαι σε ταμείο, χρησιμοποίησε γάντια νιτριλίου και ζήτησε ρολά χωρίς φαινόλες (phenol-free).
- Μην τις ανακυκλώνεις· πέτα τις στα κοινά απορρίμματα, καθώς μπορεί να «μολύνουν» το χαρτί της ανακύκλωσης.
Τι λένε οι ειδικοί
Οι οργανισμοί υγείας επισημαίνουν ότι δεν χρειάζεται πανικός, αλλά ενημέρωση και μέτρο.
Η καθημερινή χρήση αποδείξεων με BPS ή BPA δεν συνεπάγεται άμεσο κίνδυνο για τον μέσο πολίτη, ωστόσο η συστηματική μείωση της έκθεσης θεωρείται σωστή πρακτική — ειδικά για επαγγελματίες που έρχονται σε επαφή με αποδείξεις για πολλές ώρες την ημέρα.
Ενδεικτικές πηγές
European Chemicals Agency (ECHA) – REACH Regulation για BPA
Environmental Pollution (2023)
Ecology Center – Receipt Deceit
University of Missouri (2014): Hand sanitizer & BPA absorption
Center for Environmental Health (CEH, 2025) – Ειδοποιήσεις για BPS
Koehler Blue4est: Ρολά χωρίς BPA/BPS
Συνοψίζοντας:
Ένα άγγιγμα δεν είναι επικίνδυνο. Όμως, η συνειδητή μείωση της έκθεσης —ζητώντας e-receipt, αποφεύγοντας αντισηπτικά και πλένοντας χέρια— είναι ο πιο απλός τρόπος να προστατευθείς χωρίς κόπο.
Διαβάστε ακόμα: Χοληστερίνη: Οι τροφές που την ανεβάζουν και εκείνες που τη ρίχνουν – Πώς θα προστατεύσετε την καρδιά σας