Η 25η Δεκεμβρίου είναι συνώνυμη με τα Χριστούγεννα. Λίγοι όμως γνωρίζουν ότι η ημερομηνία αυτή δεν προκύπτει από τις Γραφές, ούτε συνδέεται με βεβαιότητα με τη γέννηση του Ιησούς Χριστός. Αντίθετα, καθιερώθηκε αιώνες αργότερα, μέσα από ιστορικές συγκυρίες, θεολογικές επιλογές και —κυρίως— πολιτισμικές ανάγκες.
Υπήρχε ημερομηνία γέννησης στις Γραφές;
Τα Ευαγγέλια δεν αναφέρουν πουθενά ημέρα ή μήνα γέννησης του Ιησού. Μόνο δύο Ευαγγελιστές, ο Ματθαίος και ο Λουκάς, ξεκινούν την αφήγησή τους από τη Γέννηση, δίνοντας πληροφορίες για το ιστορικό πλαίσιο αλλά όχι για ημερομηνία.
Γίνεται αναφορά:
στη βασιλεία του Ηρώδης ο Μέγας
στην απογραφή επί Οκταβιανός Αύγουστος
και στον διοικητή της Συρίας, Κυρήνιος
Ωστόσο, τα στοιχεία αυτά δεν οδηγούν σε ασφαλές συμπέρασμα. Η απογραφή του Κυρηνίου τοποθετείται ιστορικά στο 6 μ.Χ., ενώ ο θάνατος του Ηρώδη στο 4 π.Χ., δημιουργώντας μια χρονική ασυμφωνία που απασχολεί τους ιστορικούς μέχρι σήμερα.
Άνοιξη ή καλοκαίρι; Οι ενδείξεις από το ίδιο το κείμενο
Ορισμένες λεπτομέρειες της αφήγησης οδηγούν πολλούς μελετητές στο συμπέρασμα ότι η Γέννηση δύσκολα συνέβη χειμώνα:
οι ποιμένες διανυκτερεύουν στην ύπαιθρο,
οι μετακινήσεις για απογραφή θα ήταν εξαιρετικά δύσκολες μέσα στον χειμώνα,
το κλίμα της περιοχής δεν ευνοούσε χειμερινές νυχτερινές βοσκές.
Για τον λόγο αυτό, αρκετοί ιστορικοί τοποθετούν τη γέννηση του Ιησού στην άνοιξη ή στις αρχές του φθινοπώρου.
Πότε εμφανίζονται για πρώτη φορά Χριστούγεννα στις 25 Δεκεμβρίου;
Η πρώτη καταγεγραμμένη γιορτή της Γέννησης του Χριστού στις 25 Δεκεμβρίου έγινε το 336 μ.Χ. στη Ρώμη. Εκείνη την περίοδο, η Εκκλησία βρισκόταν σε φάση εδραίωσης μέσα σε μια ακόμη έντονα παγανιστική κοινωνία.
Η επιλογή της ημερομηνίας δεν ήταν τυχαία.
Ο «Ανίκητος Ήλιος» και η ρωμαϊκή πολιτική
Στις 25 Δεκεμβρίου οι Ρωμαίοι γιόρταζαν τη Dies Natalis Solis Invicti — τη γέννηση του Ανίκητου Ήλιου. Η γιορτή συνδεόταν με το χειμερινό ηλιοστάσιο, τη στιγμή που το φως αρχίζει να υπερισχύει του σκότους.
Ήταν μία από τις πιο δημοφιλείς γιορτές της Ρώμης, συνδεδεμένη με:
τα Σατουρνάλια
τη λατρεία του Μίθρα
τη χαρά, το φως και την αναγέννηση
Οι πρώτοι Χριστιανοί, παρά τις παραινέσεις των Πατέρων, συνέχιζαν να συμμετέχουν σε αυτές τις γιορτές. Έτσι, η Εκκλησία ακολούθησε μια διαφορετική στρατηγική: αντικατάσταση αντί για κατάργηση.
Από τον Ήλιο στον Χριστό
Όπως αναφέρει και ο Πάπας Γρηγόριος Α΄, στόχος ήταν «να μετατραπούν σταδιακά οι εθνικές εορτές σε χριστιανικές». Ο Χριστός ταυτίστηκε συμβολικά με το «Φως του κόσμου», αντικαθιστώντας τον ανίκητο ήλιο.
Έτσι, η ημέρα που σήμαινε τη νίκη του φωτός απέκτησε νέο περιεχόμενο: τη Γέννηση του Θεανθρώπου.
Πότε καθιερώθηκε οριστικά;
336 μ.Χ.: Πρώτος εορτασμός Χριστουγέννων στη Ρώμη
Επί Πάπα Ιουλίου Α΄: διαχωρισμός Χριστουγέννων και Θεοφανίων
376 μ.Χ.: η 25η Δεκεμβρίου περνά από τη Δύση στην Ανατολή
386 μ.Χ.: ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος υποστηρίζει δημόσια την ημερομηνία
529 μ.Χ.: ο Ιουστινιανός ανακηρύσσει τα Χριστούγεννα επίσημη αργία
Μέχρι τον Μεσαίωνα, ο εορτασμός είχε επικρατήσει σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Γιατί η ημερομηνία δεν απασχολούσε τους πρώτους Χριστιανούς
Στους τρεις πρώτους αιώνες, η Εκκλησία δεν γιόρταζε γενέθλια. Η κοίμηση των Αγίων θεωρούνταν η «αληθινή γέννηση» στην αιωνιότητα. Ακόμη και για τον ίδιο τον Χριστό, η φυσική γέννηση δεν είχε αρχικά λειτουργική σημασία.
Μόνο αργότερα, καθώς ο Χριστιανισμός έγινε θρησκεία της Αυτοκρατορίας, η ανάγκη εορταστικού ημερολογίου οδήγησε στην καθιέρωση των Χριστουγέννων.
Συμπέρασμα
Η 25η Δεκεμβρίου δεν είναι ιστορικά αποδεδειγμένη ημερομηνία γέννησης του Ιησού. Είναι όμως μια ημερομηνία βαθιά συμβολική:
η νίκη του φωτός απέναντι στο σκοτάδι — ένα μήνυμα που ταίριαξε ιδανικά στο περιεχόμενο των Χριστουγέννων και εξηγεί γιατί, τελικά, επικράτησε.
Διαβάστε ακόμα: Θρίλερ στην Άγκυρα: Συνετρίβη Falcon 50 λίγο μετά την απογείωση. Επέβαινε ο αρχηγός του ΓΕΕΘΑ της Λιβύης